فاضل نظری»، شاعری معنوی

_____________________________________________________________________________________

فاضل نظری»، شاعری معنوی

فاضل ‌نظری از جمله شاعرانی است که در قالب غزل خوب درخشید و در ذهن و زبان جامعه ادبی جایگاه مطلوبی پیدا کرد. علت مقبولیت و محبوبیت ایشان در چند مولفه قابل بررسی است:
1 - اول این که فاضل قالب غزل را که يكي از فاخرترين، غني ترين و باشكوه ترين قالب هاي ادب پارسی است برای بیان احساسات و اندیشه های خود انتخاب کرده است. قالبی كه ظرفيت والايي براي بيان مضامين غنايي و عاشقانه دارد.
     در پاسخ به اين سوال كه چرا غزل به قالب محوري شعر پارسي تبديل شده است؟ باید گفت به خاطر وجود شاعري رند و قلندر به نام حافظ» و طراوت و حلاوت غزل هايش. چرا که حافظ - بدون هیچ اغراقی - هم چنان شاعري بي بديل و معاصر است! آري، حافظ هم روزگار ماست، چرا كه بيش از هر شاعر ديگري - عوام و خواص - شعرهايش را زمزمه مي كنند و هنوز هم  بعد از گذشت چند قرن، غبار فراموشي و كهنگي بر جان غزل هايش ننشسته است.
     من شك ندارم كه بدون حافظ غزل» اين اقبال عمومي را پيدا نمي كرد كه به عنوان محوري ترين قالب ادبي تا به امروز به حيات خود ادامه بدهد. حافظ با نبوغ ادبي شگفت خويش به غزل رنگ جاودانگي زده است. امروز ما براي تشخيص سره از ناسره، شعر همه شاعران را با شعر حافظ محك مي زنيم و اغراق نيست اگر بگوييم كه طلاي ناب شعر حافظ، ما ايراني ها را در شعر مشكل پسند و سخت گير كرده است. یکی از راز و رمزهای موفقیت فاضل ‌ناظری نیز این است که قالب غزل را برای بیان احساس، تفکرات و اندیشه‌های خود انتخاب کرده است.
2 - دومین ویژگی فاضل مضمون‌ یاب بودنش است. به این معنی که در صورت متوقف نشده و به دنبال بزک کردن زیبایی صورت شعر نیست؛ بلکه تلاش کرده از منزل صورت گذر و به سیرت غزل راه پیدا کند. در واقع مضامین ناب انسانی و اجتماعی را در قالب غزل بیان کرده و ارائه داده است. همین مساله سبب زیبایی و کشف مضمون های ناب توسط فاضل ‌نظری شده است. کشف مضمون های نابی که بر زبان مردم کوچه و بازار افتاده و تبدیل به ضرب‌المثل‌ شده‌ است.
3 - از دیگر دلایل موفقیت فاضل برخورداری از خلوت شاعرانه» و دوری از آفت جشنواره زدگی» است. فاضل شاعری فطری است ‌و بیشتر به سفارش دلش شعر می گوید. از مناسبت و مناسبت زدگی گریزان است و بیشتر به مضامینی می ‌پردازد که انسانی و جهانی هستند. مضامین ازلی و ابدی مانند عشق، عدالت، آزادی، صلح و سایر کرامت های انسانی. همین سلوک ادبی، او را از فروافتادن در دامچاله های مناسبت زدگی و جشنواره زدگی حفظ کرده است.
او در شعر خود روایت گر ارزش‌های انسانی و جهانی است. از همین رو مردم با شعرهای او به راحتی ارتباط برقرار می ‌کنند. مضامینی که فاضل در شعرهایش به آنها می پردازد مضامین سفارشی و یک بار مصرف نیست. مضامین ارجمندی است که برای همه نسل ها و عصرها قابل ترجمان است. وقتی مرکز ثقل شعرهای یک شاعر ارزش های انسانی باشد، می تواند همه قلب ها را فتح کند و باعث همدلی و همزبانی جهانی شود.
شعر فاضل مصداق بارز شعر معنوی» است و نگاه او به عالم هستی، نگاهی انفسی» و معرفتی است. از همین رو فاضل در شعرهایش به ندرت به صورت مستقیم به دین و آیین می پردازد.
 این مسئله برای شعر فاضل - برخلاف نظر بعضی - عیب نیست، حسن است.  بعضی ها انتظار دارند که شعر فاضل نیز همچون شعردیگر شاعران مذهبی روزگار ما کشکولی از واژگان مذهبی باشد. این چیز خوبی نیست. متاسفانه بعد از دهه شصت به علت توجه افراطی به پوسته دین(شعائر و مناسک) و غفلت از وجوه معرفت شناسانه، در شعر دینی و آیینی ما مذهبیت از معنویت سبقت گرفت. یعنی پیش و بیش از آن که روح معنویت در کالبد شعر آیینی ما حلول کند، روح مذهبیت در کالبد آن حلول کرده است. در نتیجه در بسیاری از موارد موضوع شعر ما مذهبی شده، ولی موضع شعر ما نه. افزایش کمی زیرشاخه‌های شعر آیینی نیز موید این معناست. یعنی بسیاری از شاعران علی رغم پرداختن به اکثر مناسبت‌های مذهبی در طول سال، جان و جهان شعرشان از معنویت اصیل دینی خالی است. از همین روست که حلقه گمشده شعر آیینی روزگار ما توحید» است، و این شاخه از شعر آیینی در مقایسه با سایر زیرشاخه‌ها، نحیف‌ تر و فقیرتر است. زیرا در این حوزه سفارشی در کار نیست که بر مبنای آن شاعر دست به تولید اثر بزند. از همین رو شاعران ما در شعر آیینی به همه موضوعات می‌پردازند جز خدا» که اصل و اساس و عصاره همه معارف دینی است.
     شعر معنوی» منبعث از فطرت حقیقت جوی شاعر است و همچون شعر حافظ آمیزه ای ازجوشش و کوشش» است. شعری است که در بسترجوشش» و کشف و شهود، و با تکانه‌های تکاپو به بار می‌نشیند و در کارگاه کوششی مومنانه صیقل می‌خورد. به تعبیر دیگر می‌توان گفت که شعر مذهبی بیش تر محصول جلوت» است، ولی شعر معنوی محصول خلوت». شاعر مذهبی تابعی از تشویق و تنبیه و عقاب و ثواب است و نیاز به جلوه فروشی و دیده شدن دارد، ولی شاعر معنوی بی نیاز از تشویق و تنبیه است و برای امری قدسی که شایستگی پیروی دارد حرکت می
‌کند.
برخلاف سلوک ادبی شاعران مذهبی(آیینی)، محور اصلی شعرهای فاضل معنویت است. گذر از پوسته و توجه به درون و سیرت از ویژگی‌های ممتاز و برجسته شعر فاضل است. این ویژگی همه شاعران بزرگ است. فاضل به شیوه شاعران بزرگی همچون حافظ و بیدل و صائب شعر می گوید و در جان و جهان شعرهایش ارزش‌های متعالی انسانی موج می‌زند.
این ویژگی‌ها باعث شده فاضل‌ نظری و کتاب‌هایی که چاپ کرده مورد استقبال و اقبال عمومی قرار گیرد و بارها و بارها تجدید چاپ شوند.
بعضی از منتقدین در نقد شعر فاضل به پرهیز او از پرداختن به مسائل روز اشاره می کنند. این که مسائل ی و اجتماعی در شعر او غایب است. به زعم من چنین نقدی کمی مغرضانه است. بله، لهجه شعر فاضل هیچ شباهتی به لهجه شعرهایی که بیانیه های ی منظوم هستند ندارد. نگاه شاعر به هستی، نگاه معرفت شناسانه است. این ارزشمند است.
     ما در تاریخ ادبیات، شاعر اصیل و نجیبی به نام پروین» داریم که به صورت صریح و مستقیم در باره بسیاری از بزرگان دینی شعری نگفته است، ولی وقتی در مضامین اشعارش دقیق می‌شویم، سیمای یک شاعر مومن و باورمند را می‌بینیم که بیش از همه ما که در باره تک تک بزرگان دینی شعر گفته‌ایم، دغدغه دین و آیین دارد و بیش از همه ما حقیقت و جان و جهان دین را دریافته است. پروین» محصولتربیت معنوی» و اشعارش مرامنامه سبک زندگی اسلامی» است. او به راستی و درستی الگوی کامل یک شاعر اصیل آیینی است. من بر این اعتقاد و باورم که فاضل نظری نیز هم قبله و هم قبیله شاعرانی همچون پروین است.
جان کلام آن که فاضل نظری شاعری فطری و معنوی است. شاعری که به صدای درونش گوش می کند و از جان زلالش سفارش می گیرد. غزل های او نیز غزل هایی روشن و از دل برآمده اند که مهر قبول و تایید مردم را بر پیشانی خود دارند. از این جهت ایشان را شاعر موفقی می‌دانم و بر این باورم که مسیر درستی را در پیش گرفته‌ است. او هر چند از لحاظ سن و سال جوان است، ولی از نظر سلوک ادبی و پختگی، جزء پیران و پیشکسوتان این عرصه محسوب می شود.

دو رباعی برای علی اصغر(ع)

آمد بهارِ جان ها، ای دل بیا بخندیم

وزن شعر فاطمی هنوز ناقص است